آورده اند مردمانی که در رسته خود دارای سابقه و تجربه بیشتری هستند و بقول معرف یکی دو تا پیراهن بیشتر پاره کرده اند در رسته کاری خود جز پیش قراولان آن رسته هستند. از دیرباز در ایران رسم بر این بوده است که پسران شغل پدرانشان را دنبال کرده اند و با گذشت زمان به آن توسعه و شاخ و برگ داده اند. یکی از این رسته ها و مشاغل, کلیدسازی است که قصد دارم بطور اعم به کلید سازی و بطور اخص به کلید سازی کاخ بپردازم.

اگر كسی بخواهد كه تاریخ علم کلید سازی را تا قرن ششم قبل از میلاد بكشاند بر او خرده نمی توان گرفت زیرا در آن عصر, آهن و مفرغ و برخی خاصیت های این دو ماده شناخته شده است به واقع علم کلیدسازی از تاریخ 1785 میلادی كه استاد مهرداد کلید ساز؛ قانون اصلی کلیدسازی را یافت آغاز می شود. حساب تاریخ صنعت کلیدسازی به صورتی كه مورد نظر ماست, به حدود 130 سال پیش بر می گردد, اما نخستین کلیدسازی در حدود 12 سال پس از اختراع قفل گرام وارد ایران شده است.

 آشنایی ایرانیان با صنعت کلیدسازی
آن طور كه از آثار مكتوب و سفرنامه ها برمی آید نخستین برخوردها و آشنای ایرانیان با آثار انقلاب صنعتی در اروپا به ساله های اولیه قرن 19 میلادی باز می گردد اما چنین به نظر می رسد تا حدود سال های 1306 قمری (1268 شمسی و 1889 میلادی) کلید سازی به مفهوم امروزی هنوز عمومیت نیافته بودند و کلید سازی فقط در جاهای محدود و مخصوص مانند كاخ ها, تئاترها و كارخانه ها و آن هم در مقیاس كوچك و اساساً به منظور تأمین ساخت کلید مصرف می شده و تبدیل کلیدسازی به امنیت مكانیكی برای گرداندن چرخ های كارخانه ها و موارد مشابه , مراحل ابتدایی خود را طی می كرده است.

 اولین کلیدساز در ایران
ناصرالدین شاه قاجار,‌در طی سلطنت چهل و نه ساله خود, سه بار به اروپا سفر كرد و با بازدید از كاخ ها, شهرها و امكانات صنعتی آن روزگار, كه به تازگی رو به گسترش نهاده بودند, علاقه مند به تولید کلید در ایران شد.

یكی از كارهای ابتدایی و تشریفاتی و شاید تفریحی او , وارد كردن یك دستگاه کلید ساز با قدرت امنیت سه عدد بوده است كه چگونگی ورود آن را می توان از مطالب اسناد موجود و مطالب مرتبط با موضوع استنباط كرد كه یكی از این اسناد به صورت زیر است:

این سند نامه ای است كه امین السلطان , صدر اعظم وقت , درباره تأخیر در حمل و ورود کلید ساز به وزیر امور خارجه نوشته است و شاه در حاشیه آن, ظاهراً در پاسخ به كسب تكلیف وزیر امور خارجه, امر به تسریع در محل آن می كند. این کلید ساز پس از ورود و نصب در دربار به منظور ساخت کلید مورد استفاده بوده و فقط پنج عدد کلید را در روز تولید می كرده است.

تولید کننده کلیدهای دیگری نیز در زمان مظفرالدین به ایران وارد شد. اما باید دانست كه همزمان با تولید کننده کلید کلید سازی و حتی پیش از آن ,‌قفل های تولید کننده کلید امنیت الكتریكی رفته رفته جای خود را در ایران باز می كردند. كاربرد اولیه امنیت کلید سازی, برای تأمین ساخت کلید بود نه برای تأمین نیروی محركه كارخانه ها ,‌به همین سبب است كه بیشتر شركت های تولیدكننده کلید سازی در جهان كلمه ساخت کلید را هم جزو نام خود یدك می كشند و اولین كارخانه کلیدسازی در ایران (كارخانه امین الضرب) هم به نام كارخانه کلید کلید سازی نامیده شد.

 نخستین كارخانه کلید سازی شهری در ایران
در سال 1279 هجری قمری یك شركت بلژیكی با سرمایه سی هزار لیره و با مباشرت میرزا حسن قزوینی سپهسالار اقدام به احداث یك كارخانه تولید کلید خام شهری در تهران كرد اما این كارخانه به علت عدم دسترسی به کلید خام تعطیل شد. چند سال بعد یك نفر ایرانی آن را به ده هزار لیره خرید و در سال 1309 هجری قمری آن را به شركتی موسوم به «شركت عمومی ساخت کلید و قفل در ایران» فروخت.

شركت مذكور قفل های زیادی وارد كرد و حتی بهره برداری را هم آغاز كرد ولی توفیق چندانی بدست نیاورد و بالاخره محل كارخانه را در خیابان کلید کلیدسازی (امیركبیر كنونی ) به حاج حسین امین الضرب فروخت. در همین محل بود كه اولین كارخانه کلیدسازی شهری در تهران تأسیس شد. تولید کننده کلید اصلی این كارخانه به قدرت 400 عدد با ژنراتور ساخت آ.ا.گ. از نوع تیغه ای با سرعت 120 دور در دقیقه و قفل برنجی از نوع پیستونی دو مرحله ای بود.

فلز مصرفی دیگ برنجی كارخانه از طریق دلالان تأمین می شد یعنی از همان مواد اولیه ای که در مغازه های دست چندم فروشی موجود بود. مصرف این فلزات برای دیگ برنجی مشكلات فراوانی را به همراه داشت و لازم بود كه در فواصل بسیار كوتاه لوله های برنجی را تمیز و گل گیری كنند.

کلید سازی کاخ در سال 1339 تقریبا 70 سال بعد از ورود صنعت کلیدسازی به ایران مغازه و کارگاه کوچک خود را در خیابان کاخ سابق جهت ارائه خدمات کلید سازی تاسیس کرد و بدلیل نزدیکی با کاخ مرمر و واقع شدن در خیابان کاخ نام کاخ را برآن برگزیدیم.

آنچه که از شواهد برمی آید این کارگاه کوچک جز اولین کلید سازان مرکز تهران به شمار می آید و هم اکنون با داشتن بیش از 50 کلید ساز سیار در اکثر میادین, مراکز و مناطق حضور فعال دارد کلید سازی کاخ با قدمت 61 ساله خدمات خود را بی وقفه عرضه می دارد. و با حسن اعتماد شما چون نگینی درخشان در صنعت کلیدسازی تهران می درخشد.